LISTY NIEZAPOMNIANE - SHAUN USHER

Przemijający już dziś zwyczaj pisania listów to chyba najpiękniejszy i najbardziej naturalny sposób korzystania z umiejętności składania zdań. Tworzenie powieści, reportaży czy poezji to już zupełnie coś innego, to kreowanie sztuki, nie zawsze poparte chęcią prezentacji konkretnych informacji czy jasnego przekazu. Pisanie listów ma na celu przede wszystkim komunikację, a więc korzysta z samej istoty słowa pisanego, którego początki w najróżniejszych miejscach na Ziemi, wśród różnorodnych plemion wywodzą się właśnie z chęci utrwalania treści i przekazywania ich dalej.

Z korespondencji wiele wyczytać można o jej autorze. W listach otwieramy się, piszemy o swoich niepokojach i uczuciach, zwłaszcza gdy kierujemy je do osób bliskich. Często na papierze jesteśmy bardziej wylewni, bo nie krępuje nas bariera mówienia czegoś wprost, zakłopotania związanego ze spojrzeniem czujnych oczu rozmówcy. Szansę na spojrzenie w głąb ludzi, których nie znamy osobiście, sławnych i anonimowych, daje nam Shaun Usher w książce „Listy niezapomniane” będącej zbiorem ponad stu listów autorstwa osób z całego świata.

Zaczęło się od bloga, którego Usher założył niejako w hołdzie dla korespondencji. Książka powstała dopiero później. Listy, które udało się zebrać, a następnie opublikować autorowi to zróżnicowany przegląd wypowiedzi, którego nie sposób w całości opisać. Pragnę odnieść się do tych, które najbardziej mnie poruszyły i zainteresowały. Pierwszy z nich to list, a w zasadzie dwa listy Francisa Carr-Gomm, naczelnika londyńskiego szpitala do „The Times”, w których opisuje on okrutne i nieszczęśliwe losy Josepha Merricka nazywanego „człowiekiem słoniem”. Mężczyzna cierpiał na deformację ciała, której w dziewiętnastym wieku nie potrafiono jeszcze operować. Odrzucony przez ludzi, napotykając się na ciągłe ataki przez długi okres utrzymywał się z występów przed publicznością. Pewnego dnia, bez grosza przy duszy i w depresji trafił do londyńskiej placówki. Pierwszy list naczelnika to przedstawienie mężczyzny oraz prośba o pomoc w jego utrzymaniu i znalezieniu dla niego mieszkania. W drugim liście naczelnik wyraża swoją wdzięczność za pozytywny odzew społeczeństwa, dzięki któremu udało się zapewnić Merrickowi wygodne i spokojne życie aż do jego śmierci. Obydwie wiadomości przedstawiają wzruszającą historię człowieka, którego koszmarne życie dzięki pomocy dobrych ludzi odmieniło się. „Był człowiekiem łagodnym, skromnym i nieodmienne wdzięcznym za to, co dla niego uczyniono a do wszystkich niezbędnych restrykcji stosował się bardzo posłusznie.”

Drugi list to osobista wiadomość Sullivana Ballou, uczestnika wojny secesyjnej do żony. Mężczyzna wyraża w niej głęboką miłość do kobiety, dziękuje za wszystkie chwile które mógł z nią spędzić i prosi o przebaczenie za wszystkie smutki których jej przysporzył. Jest świadomy tego, że młodszy z jego synów jest zbyt młody by zapamiętać ojca, ale wierzy, że starszy zachowa wspomnienia o nim.

Kolejna wiadomość to tekst mniej emocjonalny, autorstwa pisarza Mario Puzo do Marlona Brando. Nadawca wyjaśnia w liście, że napisał książkę po tytułem „Ojciec Chrzestny” i prosi aktora o rozważenie zagrania w adaptacji powieści. Wiadomość jest jednocześnie wyrazem pewności siebie, ale i klasycznej skromności. Puzo pisze o swojej powieści, że „odniosła pewien sukces” i przyznaje, że jego list jest wyrazem zarozumialstwa. Nie wyobraża sobie jednak nikogo innego w roli Vito Corleone. To krótki, uprzejmy list, pełen klasy, ukazujący jak dawnej załatwiało się pewne sprawy.

Wiele, wiele więcej znaleźć można w „Listach niezapomnianych”. Przeczytamy tu list kobiety, na której bez narkozy przeprowadzono zabieg mastektomii, podanie o pracę Leonardo da Vinci, standardową wiadomość z przeprosinami opracowaną przez chińskie Biuro Etykiety ponad tysiąc lat temu, list Ernesta Hemingwaya do Francisa Scotta Fitzgeralda i poradę jaką przed wyborami jedenastoletnia dziewczynka wysłała do Abrahama Lincolna odnośnie jego zarostu. To wspaniała kolekcja miłosnych wyznań, pożegnań, porad, próśb i relacji. Poszukiwałam książki, która wywoła we mnie syndrom odstawienia, o której będę myśleć długo po przeczytaniu i nie pozwolę sobie zapomnieć. Znalazłam ją w postaci „Listów niezapomnianych”. Od tej książki zwyczajnie nie da się oderwać, nie chce się skończyć jej czytać.

Jest w niej też jeden, szczególny list. To wiadomość, którą w odpowiedzi na prośbę dawnego właściciela kieruje do niego Jourdon Anderson, w 1864 roku uwolniony przez żołnierzy Unii. To bardzo uprzejma, pełna zrozumienia i klasy wiadomość, w której mężczyzna pozdrawia całą rodzinę danego pana i pyta jakie warunki pracy mógłby mu zaproponować. Chce dowiedzieć się jaką mógłby otrzymywać zapłatę, czy w okolicy jest szkoła dla czarnoskórych i czy jego córki nie zostaną skrzywdzone przez synów mężczyzny. Prosi również o przesłanie zaległego wynagrodzenia za okres trzydziestu lat, który u niego przepracował. Jak wyjaśnia, tyko w ten sposób będzie mógł uwierzyć sprawiedliwość i przyjaźń dawnego Pana.

„Ufamy, iż Stwórca otworzy Panu oczy na krzywdę, jaką Pan i Pańscy przodkowie wyrządziliście mnie i moim przodkom, zmuszając nas do harówki bez wynagrodzenia. Tutaj w każdą sobotę wieczorem otrzymuję zapłatę; w Tennessee czarnoskórzy nie dostawali więcej niż konie i krowy. Pewnego dnia sprawiedliwość spotka jednak tych, którzy wykorzystywali swoich pracowników. (…)

Proszę pozdrowić George’a Cartera i podziękować mu w moim imieniu, że wyrwał Panu pistolet, kiedy Pan do mnie strzelał.”